Na skutek niefrasobliwości urzędników wiele nieruchomości Skarbu Państwa nie ma uregulowanej sytuacji prawnej. Szczególnie problem ten występuje na ziemiach zachodnich, gdzie do sądów wpływa coraz więcej pozwów od byłych właścicieli niemieckich o zwrot pozostawionego mienia.
Nieuregulowane prawo użytkownika do nieruchomości

Dzisiaj wchodzą w życie przepisy ustawy z 7 września 2007 r. o ujawnianiu w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, które mają ten palący problem rozwiązać.

W całym kraju rozpocznie się inwentaryzacja nieruchomości, które od zakończenia drugiej wojny światowej przeszły na własność Skarbu Państwa, natomiast faktycznie ani Skarb Państwa, ani gmina nie posiadają ich w swoim władaniu. Sześć miesięcy mają starostowie na sporządzenie wykazów tych nieruchomości i przekazanie ich wojewodom, marszałkom województw, burmistrzom i prezydentom miast. Wykaz obejmie także budynki z mieszkaniami zajmowanymi przez lokatorów na podstawie tzw. przydziałów kwaterunkowych lub innych decyzji administracyjnych. Skarb Państwa oraz samorządy mają rok, by wystąpić o wpisanie swojego prawa własności w księdze wieczystej.

Kiedy administracja uporządkuje własność

Ustawa z 7 września 2007 r. o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. nr 191, poz. 1365) zawiera wykaz dat wiążących administrację rządową i samorządową. I tak:

• do 19 maja 2008 r. starostowie muszą sporządzić wykazy nieruchomości należących do Skarbu Państwa i przekazać je m.in. wojewodom,
• do 19 czerwca 2008 r. wojewodowie powinni opracować zestawienia zbiorcze tych nieruchomości i przekazać je ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej,
• do 19 sierpnia 2008 r. minister właściwy do spraw administracji publicznej, na podstawie wykazów zbiorczych, opracowanych przez wojewodów, powinien sporządzić zestawienie zbiorcze tych nieruchomości dla obszaru całego kraju.

W wykazie oraz w zestawieniach zbiorczych nieruchomości są oznaczone według danych katastru nieruchomości. Podane są też informacje o księdze wieczystej lub zbiorze dokumentów prowadzonych dla tych nieruchomości, o stanie danych należących do działu pierwszego i drugiego księgi wieczystej oraz inne informacje niezbędne do ustalenia stanu prawnego nieruchomości.

- Dobrze się stało, że porządkowanie spraw własnościowych prowadzone będzie na terenie całego kraju, a nie, jak początkowo planowano, tylko na terenie Ziem Odzyskanych i dawnego Wolnego Miasta Gdańska - komentuje adwokat Roman Nowosielski z Kancelarii Nowosielski, Gotkowicz i Partnerzy.

Jego zdaniem pozwoli to poznać zakres mienia, które jest własnością gminy i Skarbu Państwa, umożliwi racjonalną gospodarkę gruntami oraz ujawni osoby, które tym mieniem władają bez jakiegokolwiek tytułu prawnego, a są uwidocznione w ewidencji gruntów.

WAŻNE!

Od osób, które władają nieruchomością bez tytułu prawnego, a są uwidocznione w ewidencji gruntów, będzie można domagać się uiszczenia opłat za korzystanie z mienia publicznego.

Jak starostowie uporządkują księgi wieczyste

Niektóre nieruchomości, w całym kraju, a nie tylko na Ziemiach Odzyskanych, nie mają jeszcze założonych ksiąg wieczystych albo posiadają księgi założone dopiero po wojnie. Zdarzają się również przypadki, że są księgi wieczyste, ale figurują w nich jeszcze poprzedni właściciele, mimo że po wojnie nieruchomość została przejęta na rzecz Skarbu Państwa na podstawie obowiązujących przepisów. Natomiast prawo własności Skarbu Państwa nie zostało do nich do tej pory wpisane.

- Bałagan w księgach wieczystych doprowadził do tego, że nawet jeśli ktoś zawarł z gminą umowę o wieczyste użytkowanie gruntów, które nie miały w księdze wieczystej uregulowanych praw własności przysługujących Skarbowi Państwa albo gminie, to nie mógł zostać wpisany do niej jako użytkownik wieczysty - tłumaczy radca prawny Wojciech Biernacki z Kancelarii Radców Prawnych Biernaccy.

Do 19 listopada 2008 r. starostowie muszą złożyć w wydziałach wieczystoksięgowych sądów rejonowych wnioski o ujawnienie w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa oraz dokumenty, które stanowiłyby podstawę wpisu tego prawa. W tym samym terminie wnioski o ujawnienie w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości jednostek samorządu terytorialnego wraz z dokumentami stanowiącymi podstawę wpisu muszą złożyć również organy jednostek samorządu terytorialnego. Dla nieruchomości stanowiących własność powiatu wniosek złoży starosta, a dla stanowiących własność województwa - marszałek województwa.

W ciągu miesiąca od złożenia wniosku sąd wieczystoksięgowy powinien go rozpoznać.

WAŻNE!

Do księgi wieczystej zostaną wpisane dwie daty: data, kiedy Skarb Państwa stał się skutecznie właścicielem nieruchomości, ponieważ została ona przejęta przez niego na podstawie konkretnych przepisów, oraz data ujawnienia tego prawa w księdze wieczystej.

Czy wykazy ochronią własność Skarbu Państwa

Nawet jeżeli Skarb Państwa nie jest wpisany do księgi wieczystej lub do zbioru dokumentów jako właściciel, to przysługuje mu prawo własności do konkretnej nieruchomości. Może jednak utracić prawo własności wówczas, gdy sam faktycznie nie włada nieruchomością, a aktualny użytkownik wystąpi o jej zasiedzenie.

Od 1 października 1990 r. można nabyć własność państwową przez zasiedzenie, w dodatku na bardziej korzystnych warunkach niż obowiązujące przy zasiedzeniu nieruchomości należącej do osoby fizycznej. Artykuł 10 ustawy z 28 lipca 1990 r. umożliwia w pewnych przypadkach skrócenie okresu zasiedzenia o połowę, czyli do 10 lub 15 lat.

- Sporządzenie przez starostów wykazów pozwoli określić, czy istnieje zagrożenie zasiedzeniem niektórych nieruchomości należących do Skarbu Państwa, którymi faktycznie władają osoby fizyczne - wyjaśnia adwokat Roman Nowosielski.

Już od 2005 roku pierwsze nieruchomości należące do Skarbu Państwa mogły zostać zasiedziane. Zasiedzenie takie rodzi skutki z mocy prawa nawet wówczas, gdy władający faktycznie nieruchomością jak właściciel nie złożył jeszcze w sądzie wniosku. Orzeczenie sądu ma natomiast charakter deklaratoryjny, potwierdzający.

- Natomiast w tych przypadkach, gdy zasiedzenie jeszcze z mocy prawa nie nastąpiło, można wystąpić do sądu z roszczeniem o wydanie nieruchomości, co przerywa bieg zasiedzenia - dodaje Roman Nowosielski.

WAŻNE!

Ustalenie, które nieruchomości należą faktycznie do Skarbu Państwa, mimo że do tej pory nie był on wpisany w ich księgach wieczystych jako właściciel, umożliwi przyspieszenie prowadzenia inwestycji, ponieważ nie trzeba już będzie wywłaszczać ich aktualnych posiadaczy.

Gdzie można uzyskać informacje geodezyjne i prawne

W ramach inwentaryzacji gruntów starostowie jeszcze przez rok, do 19 listopada 2009 r., muszą informować mieszkańców powiatu o potrzebie sprawdzenia zgodności ksiąg wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym. Muszą też informować ich o tym, jak powinni uzyskać tytuł prawny do zajmowanej nieruchomości i w jaki sposób ujawnić swoje prawo w księdze wieczystej. Informacje o tym powinni zamieścić w miejscach publicznych na terenie powiatu, a także zamieścić je w lokalnej prasie, radiu i telewizji oraz na stronach internetowych starostwa. W tym celu powinni też opracowywać i rozprowadzać wśród mieszkańców powiatu szczegółowe informacje o czynnościach niezbędnych do ustalenia, czy zapisy w księdze wieczystej są zgodne ze stanem faktycznym, oraz utworzyć na terenie powiatu co najmniej jeden punkt informacyjno-konsultacyjny dostępny dla mieszkańców w godzinach pracy starostwa. W punkcie tym udzielane będą informacje i wyjaśnienia problematyki prawnej i geodezyjnej, niezbędne do sprawdzenia zgodności ksiąg wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym.

Jakie informacje dostanie mieszkaniec od starosty

Mieszkaniec powiatu powinien zostać poinformowany o adresie właściwego dla niego wydziału wieczystoksięgowego sądu rejonowego, o rodzaju dokumentów, jakie powinny potwierdzić rzeczywisty stan prawny nieruchomości, zakresie danych objętych działem drugim księgi wieczystej i zasadach dostępu do tych danych w celu ich sprawdzenia. Oprócz tego powinien otrzymać dane niezbędne do ustalenia, że wpis w księdze wieczystej dotyczy całości nieruchomości będącej własnością osoby ujętej w dziale drugim księgi wieczystej i ewentualnych działań, które może podjąć właściciel, w razie gdy dane ujawnione w tym dziale nie odpowiadają rzeczywistemu stanowi prawnemu nieruchomości. Musi się także dowiedzieć, jakie czynności są niezbędne w procesie uzgadniania treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

32 mln zł będzie kosztować sporządzenie zbiorczych zestawów nieruchomości

25 mln zł przewidywane koszty prowadzenia akcji informacyjno-konsultacyjnej

170 pozwów złożyli właściciele na Warmii i Mazurach

150 tys. osób mogło wyjechać z Warmii i Mazur do Niemiec w latach 1950 - 1990

źródło - [Gazeta Prawna nr 224 z dnia 19-11-2007]